„Listy“

Genealogia dwumiesięcznika „Listy“ sięga aż lat sześćdziesištych minionego wieku i „Literárních novin“, najbardziej wówczas wpływowego czechosłowackiego pisma kulturalno-politycznego, organu Zwišzku Literatów Czechosłowackich. Po przełomowym zjeździe Zwišzku w roku 1967, na którym to zjeździe twórcy ostro występowali przeciwko reżymowi Antonína Novotnego, „Literární noviny“ pisarzom odebrano. Na poczštku roku 1968 jednak redagowane przez ten sam zespół zaczęły wychodzić znowu, pod tytułem „Literární listy“. To pismo z kolei zostało zawieszone po sierpniowej inwazji wojsk Układu Warszawskiego, ale w listopadzie 1968 pojawiło się jeszcze raz pod celowo uproszczonym tytułem „Listy“. Definitywnie ostatni jego numer wyszedł w maju 1969 roku.

Było więc rzeczš logicznš, że rok później, kiedy były dyrektor Telewizji Czechosłowackiej i jeden z protagonistów „praskiej wiosny“, Jiří Pelikán (1923-1999), razem ze współpracownikami z emigracji i z krajowej opozycji demokratycznej zaczšł w Rzymie zastanawiać się nad założeniem jakiegoś periodyku, zdecydował się tytułem nawišzać do „Listów“ właśnie. Charakter czasopisma, którego pierwszy numer pojawił się na poczštki roku 1971, wyznaczały zainteresowania kręgu jego założycieli, ale także ograniczone możliwości publikacji w kraju w okresie tzw. normalizacji. Najczęstszymi materiałami literackimi były poczštkowo felietony, później propozycji literackich przybywało dzięki poszerzajšcym się kontaktom w krajowym i emigracyjnym środowisku pisarskim (przedstawiciele emigracji różnych pokoleń – tej po sierpniu 1968 i tej po lutym 1948 roku w większości bez problemów ze sobš współpracowali). Niemal wyłšcznie literaturze pięknej poświęcony był wydawany raz na rok dodatek „Čtení na léto“ (Lektury na lato), wychodzšcy od roku 1980. Obok „Svědectví“, pisma redagowanego w Paryżu przez Pavla Tigrida, „Listy“ stały się najważniejszym periodykiem emigracyjnym, kierowanym przede wszystkim do czytelników w kraju. Publikowali w tych dwu pismach praktycznie wszyscy ważni publicyści, politycy i pisarze w kraju i na wychodźstwie, których nie wolno było drukować w Czechosłowacji. „Listy“ i „Svědectví“ przemycano przez granicę („Listy“ drukowano nawet również w zmniejszonej kieszonkowej wersji), ich egzemplarze kršżyły między ludźmi. Pisma te należały też do najczęstszych celów ataków propagandy komunistycznej, a ich szerzenie i posiadanie było dość niebezpieczne.

„Listy“, w odróżnieniu od „Svědectví“, po roku 1989 nie zakończyły działalności, Jiří Pelikán przeniósł ich siedzibę do Pragi. W latach dziewięćdziesištych w redakcji nastšpiły stopniowe zmiany, w roku 2003 wydawania pisma podjęli się ołomunieccy redaktorzy i wydawcy Václav Burian i Tomáš Tichák, rada redakcyjna jednak pozostała, podobnie jak pozostał redaktor naczelny, czołowy czeski analityk polityczny, Václav Žák. Jedyne większe zmiany to nowa szata graficzna, nowoczesna, ale inspirowana wyglšdem „Listów“ z lat sześćdziesištych“, a przede wszystkim wyraźny powrót tematów kulturalnych i literackich, które a latach dziewięćdziesištych ustšpiły miejsca problematyce politycznej.

Obecnie „Listy“ orientujš się na dotyczące kraju i zagranicy analizy polityczne i historyczne, eseistykę i studia, ale publikują też felietony, oryginalne opowiadania czy fragmenty z przygotowywanych do druku obszerniejszych dzieł literackich; również jeśli tekst dotyczy kwestii pozaartystycznych, warunkiem publikacji jest wysoki poziom językowy i myślowy. Teksty wychodzą w języku czeskim lub słowackim. „Listy“ przynoszą też recenzje nowych książek, zaczynając od eseistyki politycznej, przez prozę artystyczną, a na poezji kończąc; redaktorzy pragną zwracać uwagę na tytuły niesłusznie pomijane. W piśmie ukazują się także recenzje wystaw. Od roku 2004 w każdym numerze prezentowani są poeci czescy, słowaccy lub polscy. Od tego samego roku drukowany jest cykl reportaży fotograficznych, dzieł znanych twórców, a także przedstawicieli wstępującego pokolenia czeskich i innych środkowoeuropejskich fotografików.

Od 2004 roku „Listy“ przyznają nagrodę Pelikan, nazwaną tak dla uczczenia założyciela pisma. Pierwszym jej laureatem był polski polityk i publicysta Tadeusz Mazowiecki. W kolejnych latach nagrodę otrzymali czeska pisarka Alena Wagnerová, węgierski bohemista György Varga, polski dziennikarz Adam Michnik, czeski politolog Jaroslav Šabata, niemiecki duchowny Anton Otte, czeska politolożka Vladimíra Dvořáková, a w roku 2011 premier Słowacji, Iveta Radičová.

„Listy“

Knihovna Listů

Cena Pelikán

Předplatné

Fejetony

Sledujte novinky

Mapa webu